Tự học tiếng Campuchia

: X'va (nói nhanh như Xoa)
 Vượn : Tôôc (tuach)
 Dê : Pô-pê
 Vịt : Tia
 Ngan, ngỗng : C'ngan
 Bồ câu : Priêp
 Chim cu : Rô-lôôc
 Vẹt : Xêc
 Công : C'ngooc
 Gà : Moan
 Gà con : Côn-moan
 Gà trống : Moan chh'môl
 Gà mái : Moan nhi hoặc mê moan
 Gà giò : Moan chum tuông
 Gà đá (gà chọi) : Moan chul.
 Đực : Chh'môl
 Cái : Nhi
 Sừng : X'neng
 Ngà voi : Ph'luc đom-rây
 Nhung (sừng nai còn non) : X’neng prơs kh'chây
 Da : X’bec.
 Chân : Chơng.
          è Dép : X’bec chơng.
 Đẻ (thú đẻ con) : Cơt
 Đẻ (đẻ trứng) : Pôông.
 Trứng : Pôông hoặc Xut.
                    * Ví dụ: Pôông tia = Trứng vịt (hột vịt)
                                 Pôông tia côn = Hột vịt lộn.
                                 Xut moan = Trứng gà.
 Sủa : Prus
 Gáy : Rô-nghiêu
 Cục tác : Kh'tôt
 Hót hoặc Gáy : Dum (Dum còn có nghĩa là khóc)
 Dữ : Cach
 Hiền : X'lôt
 Ấp : Crap
 Nở (trứng gà nở) : Nhoas
 - Anh có mấy cặp trâu ?
 Boong miên cro-bây pôn-man nưm ?
 - Anh có mấy con trâu ?
 Boong miên cro-bây pôn-man ?
 - Tôi có 3 con trâu
 Kh'nhum miên cro-bây bây hoặc (Kh'nhum miên cro-bây bây c'bal)
 Tiếng Kh'mer không dùng tiếng con để chỉ thú vật như trong tiếng Việt, nên khi muốn nói ba con trâu, ba con gà thì nói : Cro-bây bây hoặc cro-bây bây c'bal (trâu 3 đầu tức là con) moan bây (hoặc moan bây c'bal).
 - Anh có nuôi gà không ?
 Boong miên chình-châm moan tê ?
 - Khi nào gà lẻ bầy anh chia cho tôi một cặp để nuôi.
 Cal na moan bec vôông, boong oi Kh'nhum muôi cu đơm-bây chình-châm.
 Bài 9
MỘT SỐ ĐỒ DÙNG THƯỜNG NGÀY
Nồi : Chh'năng
 Chảo : Kh'tes hoặc Chh'năng kh'tes
 Chén (bát) : Chan
 Tô (đựng canh) : Chan xom-lo
 Dĩa (đĩa) : Chan tiêp.
 Muỗng (thìa) : X'lap pria
 Đũa : Choong-cơs
 Vá (muôi) : Vêc
 Dao : Căm-bât
 Kéo : Con-t'ray
 Bàn ủi : Chh'năng út.
 Ấm nấu nước : Com-xiêu
 Bình tích (ấm tích) : Păn te
 Ly : Keo
 Chung (Tách, Ly uống trà) : Pêng
 Bình thủy (đựng nước nóng) : Bom-puông tức c'đao
 Bình nước đá : Bom-puông tức cooc
 Thùng : Pot, Thung
 Thau (Chậu) : Phơng hoặc Chan c'lăm
 Chổi : Ôm-bos
 Áo : Ao
 Quần : Khao
 Áo thun : Ao dưt
 Quần cụt : Khao kh'lây
 Võng : Oong-rưng
 Khăn rằn (Khăn choàng tắm)  : Cro ma
 Khăn : Con-xeng.
 Khăn mặt : Con-xeng chut muc hoặc Con-xeng puôc-cô.
 Khăn tay : Con-xeng đay
 Khăn quàng đỏ : Con-xeng boong co cro-hom
 Dây nịt (dây lưng) : Kh'xe cro-văt.
 Hộp quẹt (Bật lửa): Đec ph'lơng hoặc  Đec kes
 Quẹt diêm (hộp quẹt cây) : Chhơ cus
 Đá lửa : Th'mo đec kes
 Đèn : Choong-kiêng
 Mùng : Mung
 Mền : Phuôi
 Gối : Kh'nơi
 Chiếu : Còn-têl
 Áo mưa : Ao ph'liêng
 Mũ, nón : Muôc
 Nón lá : Đuông
 Giày, dép : X'bec chơng
 Dép cao su : X'bec chơng cao-xu
 Xà phòng : Xa-bu
 Xà phòng thơm : Xa-bu ch'ap
 Xà phòng bột : Xa-bu m'xao
 Bàn chải đánh răng : Ch'ras đôs th'mênh
 Thuốc đánh răng : Th'năm đôs th'mênh
 Sách : Xiêu phâu
 Vở (tập) : Xiêu-phâu xor xêr
 Giấy : Cro-đas
 Bút : Pa-ca.
 Viết bi : Pich.
 Cây bút : Đoong pa-ca
 Ngòi bút : X'lap pa-ca
 Bút mực : Đoong pa-ca bom hoặc Đoong pa-ca chênh eng (chênh eng : Tự chảy)
 Bút chì : Kh'mau đay
 Mực : Tức kh'mau
 Mực đỏ : Tức kh'mau cro-hom
 Phấn : Đây xo (đây xo : Đất trắng)
 Cục (miếng)  : Đum
 Cục xà phòng : Đum xa-bu
 Nấu : Đăm hoặc Chom-ân
 Pha trà :  Chhôông te
 Rửa : Liêng hoặc Lup
 Gánh : Rêc
 Xach : Dua
 Múc, xới (múc canh, xới cơm) : Đuôs. 
 Múc (múc nước)  : Đoong . Ví dụ: Múc nước = Đoong tức.
 May : Đê
 Vá (may vá) : Pas
 Mặc (áo) : Pec ao
 Mặc (quần) : X'liên khao
 Giặt quần áo : Booc khao ao (hoặc cúas)
 Cắt (hớt) : Căt . Ví dụ: Hớt tóc: Căt xọ.
 Cạo : Cao.
 Buộc (giăng) : Choong
 Cuốn chiếu : Mu con-têl
 Xếp (gấp) : Bot
 Viết : Xor-xêr 
Vẽ : Cur
 Mượn : Kh'chây
 Trả : Xoong
 Bể (vỡ) : Bec
 Lủng (Thủng) : Th'lus hoặc Th'li-ây
 Rách : Rô-hec.
 Hỏng : Khôôch.
 Mất : Băt.
 - Giếng nước ở phía nào ?
 On-đôông tức nâu khang na ?
 - Ở đây dùng nước sông, chưa có giếng
 Nâu ti nis prơ tức tun-lê, min toan miên on-đôông
 - Chậu, thùng này có giặc quần áo được không ?
 Phơng , pot nis cuôc (hoặc booc) kho ao ban tê ?
 Bài 10
CÁC TỔ CHỨC CÁCH MẠNG
 Đảng : Păc
 Mặt trận : Rô-năc-xêr
 Hội : Xăc-ma-cum
 Đoàn thể quần chúng : Oong-car pro-chia chun
 Tổ chức (danh từ) : Oong-car.
 Ví dụ: 
 Tổ chức phi chính phủ : Oong-car c’rao rot-tha-phị-bal.
 Tổ chức (động từ) :  Chăt tăng hoặc Boong-cơt.
           Ví dụ: 
                    Ban tổ chức : K’năc chăt tăng.
                    Người tổ chức : Nec chăt tăng.
 Hội đồng nhân dân cách mạng : 
 Crôm prấc xa pro-chia-chun păn-đe-voat
 Mặt trận đoàn kết cứu nước Campuchia
 Rô-năc-xer Xa-ma-ki xoong-cruôs chiêt Campuchia
 Ủy ban nhân dân cách mạng : K'năc căm-ma-car pro-chia-chun păc-đê-voat
 Hội phụ nữ cứu nước : Xăn-ma-cum xạ-t'rây xoong-cruôs chiêt
 Hội thanh niên : Xăc-ma-cum du-vec-chun
 Hội nông dân : Xăc-ma-cum ca-xê-cor
 Hội công nhân : Xăc-ma-cum căm-ma-cor
 Công đoàn : Xa-hăc chip
 Hội trí thức : Xăc-ma-cum pănh-nha-chun
 Đảng viên : Păn-khăc-chun hoặc Xăc-ma-chic-păs
 Hội viên : Xăc-ma-chic xăc-ma-cum
 Ủy viên : Xăc-ma-chic
 Chi bộ : Xa-kha
 Tổ : Crôm hoặc Tôp
 Văn phòng (ngang với Sở): Mun-tir.
 Ví dụ : 
 Chánh văn phòng : Bro-thiên mun-tir.
 Chánh văn phòng : Ni-ây khôt-tạ-ca-lay.
 Phòng (tổ chức hành chính) : Ca-rì-da-lay.
                    Trưởng phòng : Ni-ây ca-rì-da-lay hoặc B’rò thiên ca-rì-da-lay.
 Cán bộ : Căm-ma-phi-bal.
 Nhân viên : Ph'nec-nghiar
 Điều lệ : Lec-khăn-tê-căc
 Lực lượng vũ trang : Coong com-lăng k'năc căm-ma-car
 Chủ tịch : Pro-thiên
 Phó chủ tịch : Pro- thiên nôông, A-nú pro thiên
 Ủy ban : K'năc căm-ma-car
 Thư ký : Lê-kha, Lê-kha-thi-car
 Công an : Nô-cô-bal
 An ninh: Xon-tê-Xôôc
 Cảnh sát : Pô-lis (gọi theo tiếng Anh – police)
 Chuyên gia : nec chum-niênh-car
 Quân cảnh : Coong riêch-à-vút-hắt (gọi tắt là PM đọc Pê-âm)
 Quân sự : Dô-thia
 Kỹ thuật viên : Nec păc-chêc-k'tês
 Đài phát thanh : Vi th'du ph'xai xom-lêng
 Thông tấn xã Campuchia : Xa-poa-đo-miên Campuchia
 Báo : Ca-xet hoặc Xa poa-đo-miên
 Tin tức : Đom-nâng
 Nòng cốt : X'nôl
 Sản xuất : Phol-lât phol (hoặc Phăc-lât-thạ-phol)
 Đời sống : Chi-vec-phiêp
 Văn hóa : Vop-pa-thoa
 Giáo dục : Xâc-xa-thi-car
 Y tế : Xôôc-kha-phi-bal
 Tuyên huấn : Khôs x'na nưng op-rum
 Dân vận : Pro-chia chol-la-na
 Dân phòng : Pro-chia ca-pia
 Công tác : Car-nghiar hoặc Kêch-car
 Phân công : Chec muc-car
 Phụ trách : Tô-tuôl bon-tuc
 Hội nghị : Pro-chum
 Đại hội : Mô-ha-xon-ni-bat
 Bầu cử : Bos-chh'not Ch'rơs-tăng
 Lựa chọn : Ch'rơs tăng, ch'rơs rơs
 Năng lực : Xăc-măt-tha-phiêp
 Tiêu chuẩn : Lec-khăc-năc vi-nich-chhay
 Đạo đức : Xâl-la-thoa
 Tuyên bố : Xêch-c'dây th'len car
 Cưỡng lĩnh chính trị : Côl-car nô-dô-bai
 Đường lối : Mia-rồ-kia.
 Lãnh đạo : Đâc noam
 Báo cáo : Riêy car hoặc Chun poa-đo-miên.
 Công khai : Chom-hor
 Bí mật : Xom-ngăt
 Dơ tay : Lơc đay
 Phiếu : Chh'not
 Đa số : Phiêc ch'rơn
 Thiểu số : Phiêc têch
 Đa số tuyệt đối : Phiêc ch'rơn đoi đăch-khat
 Tạm thời : Bon-đos-a-xon
 Chính thức : Pênh xât 
 Chính thức (officiel) : Chia ph'lâu car
 Ví dụ : 
 Kết quả chính thức : Lât-thạ-phol ph’lâu car.
BÀI 11
RUỘNG, RẪY, MÙA MÀNG
Mùa, vụ : Rô-đâu
 Mùa nắng : Rô-đâu prăng
 Mùa mưa : Rô-đâu ph'liêng hoặc  Rô-đâu-vô-xa
 Mùa lúa : X'râu rô-đâu vô-xa. 
 Lúa nghịch (lúa mùa nắng)  : X'râu rô-đâu prăng
 Lúa giống : X'râu puch
 Bắp giống : Pôt puch
 Ruộng : X're
 Rẫy : Chom-car
 Vườn : Xuôn hoặc Ch'bar hoặc Chom-car
 Phát rẫy : Căp P'rây hoặc Căp chom-car
 Đốt rẫy : Đôt chom car
 Dọn rẫy : Rơ chom-car
 Cày : Ph'chuar
 Bừa : Roas
 Ruộng mạ :  Th'nal Xom-nap
 Giống : Puch
 Lúa giống : X'râu puch
 Mạ : Xom-nap
 Gieo mạ : Xap hoặc Xap x'râu
 Nhổ mạ : Đooc xom-nap
 Cấy lúa : X'tung x'râu
 Gieo, trồng : Đăm
 Lúa con gái : X'râu lơng kh'luôn hoặc X'râu cro-môm
 Lúa làm đồng : X'râu phơm
 Lúa trổ : X'râu chênh
 Lúa uốn câu : X'râu on
 Gặt : Ch'rôt
 Đập : Ben
 Bẻ, hái : Bes hoặc Căch
 Cái cày : Neng-coal
 Cái bừa : Rô-noas
 Cuốc : Chop căp
 Thuổng : Chop chic
 Máy cày : Ma-xin ph'chuar
 Máy bừa : Ma-xin roas
 Máy bơm nước : Ma-xin bơm tức
 Đắp bờ : Lơc ph'lư
 Mương : Prêc hoặc Pro-lai
 Giữ nước : Rec-xa tưc
 Nhổ cỏ : Đooc x'mao
 Làm cỏ, dãy cỏ : Chum-res x'mao
 Bón phân : Đăc chi
 Phân chuồng : Chi-crol hoặc Chi t'rung
 Crol  : Chuồng trâu bò.
 T'rung : Chuồng heo, gà
(Khi muốn nói phân chuồng thì nên nói rõ phân trâu, phân bò, phân heo (chi ăch cro-bây, ăch cô, ăch ch'ruc) hoặc nói phân động vật : Chi lia-muôc xăt)
Phân xanh : Chi x'lâc chho x'ros
Lúa : X'râu
Bắp : Pô-ôt (đọc nhanh nghe như pôt)
Đậu : Xon-đec
Hoa màu : Đom-năm
Khoai : Đơm-lôông
Mưa : Ph'liêng
Nắng : C'đao (C'đao còn có nghĩa là nóng)
Hạn : Reng
Lụt : Tưc chun
Ngập : Lêch
Dư, thừa : Xol
Thiếu : Kh'vas
Đủ : Crup
Xay : Cân
Giã : Bôc
Ki lô : Ki-lô
Lít : Lít
Một tấn : Muôi ton (1.000 kg)
Một khăm : Muôi khăm (100 gam)
Một mẫu : Muôi hecta (10.000 m2 )
Một công (1/10 mẫu) : Đóp ar (1.000 m2 )
Hợp tác xã : Xa-hăc-cor
Đội chuyên trách : Crôm pi-xes, Crôm chum-niênh
Chăn (chăn thả trâu bò) : Mơl hoặc Kh'viêl
Công : Chh'nuôl (Công lao động phổ thông)
Điểm : Pin-tú
Sản phẩm : Phol-lât-phol (hoặc Phạ-lât-thạ-phol)
Sản xuất : Phol-lât-căm (Phạ-lât-thạ-căm)
Nông nghiệp : Thuơ x're hoặc Căc-xê-căm
Nghề phụ : Muc rô-bor bon-toap bon-xom
Năng suất : Tin-na-phol
Sản lượng : Păc-ri-man phol-lât-phol
Diện tích : Ph'tây đây hoặc Tum-hum-đây hoặc Ph'tây Tum-hum.
- Phum ta đây có tất cả bao nhiêu hec-ta ruộng và rẫy.
                   Phum dơng miên đây 'xre, đây chom-car Pôn-man hec-ta teng os ?
- Ruộng ở đây có làm được mùa nghịch (vụ nắng) không ?
                   X're nâu ti nis thuơ ban rô-đâu prăng-tê ?
- Vụ mùa làm được khoảng bao nhiêu ?
                   Rô-đâu vô-xa thuơ ban pro-hel pôn-man ?
[1] Một số tỉnh ở CPC như Kam Pong Chàm khi phát âm không có "R". Ví dụ: Prôs nói là Phổ,  X'rây = Xẩy; T'rây = Thẩy.
[2] +: Từ thường dùng trong gia đình dòng dõi vương giả, quý tộc.