Nâng cao tính hiệu quả trong xây dựng và chọn lọc hệ thống bài tập phục vụ dạy học phát âm tiếng Pháp
Tóm tắt. Phát âm đúng là mong muốn của mọi người học tiếng Pháp. Sử dụng các bài tập
phát âm là hình thức luyện tập đơn giản, thuận tiện và dễ tiếp cận. Tuy nhiên tính hiệu quả
của việc sử dụng sách bài tập phát âm chưa cao. Điều này được lí giải bởi sự dàn trải nội
dung các sách và người dùng chưa được định hướng hoặc/và chưa có đủ kiến thức về những
nguyên tắc xây dựng và mục đích cụ thể của từng dạng bài tập để có thể chọn lọc và sử
dụng hiệu quả. Bài báo cung cấp những kiến thức căn bản, cần thiết giúp giáo viên định
hướng hoạt động dạy học phát âm tốt hơn và việc tự học phát âm của học sinh hiệu quả
hơn.
hơn với người học. Dạng chữ viết còn đặc biệt có ý nghĩa đối với các âm vì học sinh sẽ hiểu được một âm trong tiếng Pháp có thể có nhiều dạng chữ viết tương ứng (ví dụ: [a˜] có thể tương ứng với các dạng chữ viết an, am, en, em, aon, aen.) và một dạng chữ viết thì cũng có thể có nhiều cách phát âm (Ví dụ: en có thể được phát âm là [a˜] trong lent hoặc [E˜] trong moyen). Dạng bài tập này có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Chẳng hạn nghe và điền chữ, từ còn thiếu; nghe câu và xác định mô hình nhịp tương ứng; nghe câu và xác định dạng ngữ điệu... Dưới đây là một số ví dụ minh hoạ cho dạng bài tập này [4]: 1. Hãy nghe và xác định số nhóm nhịp trong câu: a) Allô, Sophie, c’est Maman. b) Ton frère vient dıˆner à la maison avec une amie. 143 Trương Thị Thuý 2. Hãy nghe và gạch dưới những âm tiết có chứa âm [E˜]: Je sors mon chien chaque matin. Demain, mes cousins viennent à Reims avec leur chienne et leur cinq enfants. 3. Hãy nghe và điền vào chố trống u hoặc ou: C’est t_t? T_ es s_r? S_per! Merci beauc_p. Alors t_ l’as l_? J’ai t_t l_. 2.2.3. Bài tập thực hành phát âm Các bài tập thực hành phát âm được người học thực hiện sau khi đã hoàn thành các bài tập nghe tiếp nhận. Các bài tập thực hành phát âm có thể có tài liệu hỗ trợ (dạng âm thanh và/hoặc dạng viết) hoặc không có tài liệu hỗ trợ tuỳ vào dạng bài tập. Với các dạng bài tập này thì việc thực hành trên lớp chỉ là phụ so với việc học sinh sẽ phải tự luyện tập một mình ngoài giờ học, tốt nhất là ở nhà khi mà người học có thể thoải mái nói to mà không làm phiền mọi người xung quanh. Việc ghi âm lại các bài tập thực hành phát âm được khuyến khích để người học có thể tự nghe lại và sửa lỗi hoặc nhận được sự góp ý từ bạn bè, giáo viên. Có 4 dạng bài tập thực hành phát âm thường gặp nhất là nhắc lại / bắt chước, chuyển đổi, đọc to và nói tự nhiên Nhắc lại / bắt chước Đây là dạng bài tập được sử dụng rất phổ biến trong thực hành phát âm. Bài tập dạng này cho phép phát triển khả năng ghi nhớ, bắt chước các hiện tượng ngữ âm của người học, giúp bộ máy cấu âm trở nên linh hoạt, mềm dẻo hơn [3]. Với dạng bài tập này giáo viên có thể yêu cầu người học nghe các giọng khác nhau và bắt chước cách nói của các giọng đó (giọng robốt, giọng người kể chuyển, giọng nói chuyện với em bé, . . . ) hoặc là người học sẽ nghe và nhắc lại các âm tiết, các từ, các câu đảm bảo về mặt nhip, ngữ điệu, . . . . Có hai dạng phổ biến liên quan đến dạng bài tập nghe và nhắc lại âm tiết là đọc lùi âm tiết (các âm tiết trong từ hoặc trong câu được đọc từ phải sang trái. Ví dụ: Il a fumé [me] – [fy/me] – [la/fy/me] – [i/la/fu/me]) và đọc tiến âm tiết (tức là các âm tiết trong từ hoặc trong câu được đọc từ trái sang phải. Ví dụ:Il a fumé. [i] – [i/la] – [i/la/fy] – [i/la/fy/me]). Dạng bài tập thường được sử dụng khi dạy và sửa lỗi về tách âm tiết, đọc nhóm phụ âm và âm tiết mang trọng âm. Dạng bài tập nhắc lại / bắt chước hiện nay vẫn thường được giáo viên sử dụng kèm tài liệu viết hỗ trợ bên cạnh tài liệu nghe vì tính thuận tiện, dễ sử dụng của tài liệu viết. Tuy nhiên, để sự chú ý của người học tập trung hoàn toàn vào mục đích làm chủ phát âm thì với dạng bài tập này giáo viên cố gắng chỉ sử dụng tài liệu nghe trong quá trình học sinh thực hiện bài tập, tránh sử dụng tài liệu viết hỗ trợ. Sở dĩ như vây là vì có tài liệu viết trong tay học sinh sẽ bị phân tán bởi yếu tố nghĩa. Cũng cần lưu ý là nếu chỉ sử dụng tài liệu nghe thì để cho trí nhớ của người học được thích nghi từng bước các bài tập ban đầu chỉ đưa vào các từ, cụm từ, câu ngắn sau đó mới dần dần đưa các câu dài vào. Đối với hình thức tổ chức thực hiện bài tập dạng này, giáo viên có thể yêu cầu cả lớp nhắc lại theo mẫu hoặc nhắc lại theo người đại diện nhóm nhỏ. Cách thức tổ chức nhắc lại theo nhóm sẽ cho phép những học sinh nhút nhát nhất có thể tham gia tuy nhiên để đánh giá, kiểm tra về mức độ "thành tích" của người học thì cách thức tổ chức này không hiệu quả. Còn với cách nhắc lại theo người đại diện nhóm thì mỗi người học sẽ phải có tinh thần trách nhiệm cao hơn trong luyện tập vì sẽ cần phải làm mẫu cho nhóm của mình [9]. Một điểm lưu ý giáo viên khi lựa chọn, xây dựng dạng bài tập này trong việc nhắc lại các âm để đảm bảo nguyên tắc từ dễ đến khó là ban đầu nên cho người học nhắc lại riêng rẽ từng âm trong các ngữ cảnh khác nhau rồi mới cho nhắc lại theo từng cặp âm đối lập trong các từ (ví dụ : peu / pou; te / tout; que / cou; ..), cụm từ của câu (Ví dụ: C’est dessous ou dessus?; Tu es suˆr que tu 144 Nâng cao tính hiệu quả trong xây dựng và chọn lọc hệ thống bài tập phục vụ dạy học... es sourd?) hoặc qua các cặp câu (ví dụ: C’est tout vu! / C’est tout vous!; C’est un début / C’est un des bouts). Việc nhắc lại theo từng cặp âm đối lập là việc làm khó vì các cụm từ dễ gây nhầm lẫn như hiện tượng đọc líu nên việc nhắc lại các cặp âm đối lập trong cùng câu thường chỉ nên dùng từ trình độ B1 trở đi (Ví dụ: - Mon thé t’a-t-il tout ôté ta toux?) [2]. Chuyển đổi Với dạng bài tập này học sinh sẽ phải thực hiện chuyển đổi theo mẫu nhằm đáp ứng được mục đích của bài tập gắn với hiện tượng âm học hay thanh điệu nào đó [3]. Việc chuyển đổi được thực hiện có thể liên quan đến ngữ điệu, từ vựng hay ngữ pháp. Thông thường người học sẽ nói ra phương án trả lời của mình trước khi có thể nghe được phương án trả lời mẫu trong tài liệu nghe. Dưới đây là một số ví dụ minh hoạ [1]: 1. Với mục đích dạy cho người học về âm [ø]: Hãy nghe và đưa ra câu trả lời cho câu hỏi "Qu’est-ce que tu veux?" bằng cách sử dụng từ gợi ý theo mẫu (Ví dụ: Qu’est-ce que tu veux?→ (du feu) Trả lời: Je veux du feu). 2. Với mục đích dạy cho người học về âm [r]: Hãy nghe và đưa ra câu trả lời theo mẫu (Ví dụ: Ta mère est partie?→ Trả lời: Non, ma mère va partir). Đọc to Trong hoạt động này học sinh chủ yếu sẽ phải đọc bài khoá có sẵn. Để hoạt động này có thể phản ánh chính xác khả năng phát âm của người học thì giáo viên cần để cho học sinh có giai đoạn chuẩn bị để hiểu bài khoá (điều này đảm bảo khi đọc học sinh tập trung được sự chú ý của mình vào phát âm chứ không bị phân tán bởi yếu tố nghĩa) và đánh dấu các hiện tượng phát âm đặc thù trong văn bản [6]. Giáo viên có thể cho học sinh chuẩn bị theo nhóm hoặc theo cá nhân rồi sau đó cá nhân sẽ thực hiện đọc và ghi âm. Nếu chuẩn bị theo nhóm thì cố gắng để các thành viên trong cùng một nhóm không có những khó khăn giống nhau khi phát âm để có thể hỗ trợ, góp ý cho nhau [9]. Việc ghi âm trong thực hành phát âm rất quan trọng vì nó cho phép đánh giá mức độ tiến bộ của người học thông qua hoạt động tự sửa lỗi, sửa lỗi lẫn nhau giữa người học hoặc giáo viên sửa lỗi cho học sinh. Nói tự nhiên Hoạt động này có thể thực hiện thông qua hoạt động đóng vai theo tình huống hoặc liên quan đến một chủ đề quen thuộc. Để có sự thống nhất ở mức độ nào đó trong nội dung nói thì có thể gắn với một (chuỗi) hình ảnh nhất định. Tuy nhiên cho dù là tình huống có sẵn kịch bản hay là dùng những hình ảnh, nội dung mang tính chất định hướng thì hoạt động nói tự nhiên vẫn đòi hỏi học sinh phải chú ý tới yếu tố nghĩa và diễn đạt đặc biệt là ở giai đoạn ban đầu, mục đích đánh giá khả năng phát âm do đó sẽ không được phản ánh chính xác. Chỉ khi người học có khả năng ghi nhớ, học thuộc được nội dung cần nói thì mới có thể tự giải phóng bản thân khỏi yếu tố nội dung mà tập trung vào việc phát âm cũng như có thể thử nghiệm các cách thể hiện khác nhau. 3. Kết luận Những năm gần đây phần lớn sinh viên khoa Pháp bắt đầu học ngôn ngữ này khi vào đại học. Thực tế này đòi hỏi người giáo viên ngoài việc giới thiệu cho học sinh nguồn tài liệu để sử dụng thì việc hướng dẫn, định hướng sử dụng hiệu quả nguồn tài liệu đó là rất cần thiết để giúp cho hoạt động tự học của học sinh trở nên hiệu quả hơn. Với nội dung đề cập tới các nguyên tắc trong lựa chọn và xây dựng bài tập phát âm cũng như các dạng bài tập phát âm tiếng Pháp, tác giả bài báo hi vọng và tin tưởng về tính hữu ích của nó trong việc giúp giáo viên có định hướng để xây dựng và chọn lọc một cách khoa học hệ thống bài tập phát âm phù hợp. Điều đó là nền tảng để giáo viên có thể làm chủ hoạt động dạy học phát âm của mình, góp phần cải thiện khả năng phát âm của học sinh. 145 Trương Thị Thuý TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Abry D., 2011. Les 500 exercices de phonétique – Niveau A1/A2. Hachette, Paris. [2] Abry D. et Veldeman-Abry J., 2007. La phonétique – audition, prononciation, correction. Clé International, Paris. [3] Champagne-Muzar C. et Bourdages J., 1998. Le point sur la phonétique. Clé International, Paris. [4] Charliac L., 2003. Phonétique progressive du franc¸ais avec 400 exericces – Niveau débutant. Clé International, Paris. [5] Conseil de l’Europe, 2005. Un cadre européen commun de référence pour les langues: apprendre, enseigner, évaluer. Didier, Paris. [6] Lauret B., 2007. Enseigner la prononciation du franc¸ais: questions et outils. Hachette, Paris. [7] Léon M., 2003. Exercices systémaitiques de prononciation franc¸aise. Hachette, Paris. [8] Nguyễn Quang Thuấn, 2005. Méthodologie de l’enseignement des compétences communicatives. Đại học Quốc gia Hà Nội. [9] Trương Thị Thuý, 2014. Việc tạo nhóm trong tổ chức hoạt động học tập theo nhóm. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Số 59 (6BC), tr 257-274. ABSTRACT Improving the exercises used in teaching French Pronunciation Pronouncing words correctly is essential for anyone learning French. Using pronunciation exercises is simple, convenient andaccessible. However this method has been show to be ineffective. This is due in part to the scattered contents within the book, and its also because the user does not understandthe design and specific purpose of each type of exercise. This article provides basic information that teachers need to better orient pronunciation teaching activities so that students use self-study pronunciation exercises more effectively. Keywords: French pronunciation, exercises. 146
File đính kèm:
- 4003_ttthuy_1269_2132653.pdf