Hiện tượng đồng âm khác nghĩa của từ “когда” trong tiếng Nga từ góc độ chức năng

iệc xây dựng khái niệm từ đồng âm 
khác nghĩa về mặt chức năng trong tiếng Nga: 
“Các từ đồng âm khác nghĩa về mặt chức năng 
là những từ có mối liên hệ thân thuộc với nhau 
về nguyên nghĩa, có trùng cách phát âm nhưng 
thuộc các nhóm từ loại khác nhau” (Babaiseva, 
2000, tr. 194).
2.2. Ý nghĩa của các từ đồng âm khác 
nghĩa của từ “когда” trong tiếng Nga
2.2.1. Xét theo thang độ cấu trúc
Từ “когда” trong tiếng Nga có tần suất sử 
dụng cao và có chức năng cú pháp đa dạng. 
“Từ điển giải nghĩa” của Đ.N. Usakov xác 
định từ “когда” thuộc về phạm trù trạng từ hoặc 
liên từ. 
Trong Từ điển tiếng Nga, X.I. Ozegov đã 
đưa ra 3 ý nghĩa cơ bản của từ “когда” như 
sau: +) Trạng đại từ và từ liên từ với ý nghĩa vào 
một thời điểm nào đó (Когда он придет? Я не 
знаю, когда он придет. В день, когда пришла 
весть о Победе) (Ozegov, 2012); +) Trạng đại 
từ với ý nghĩa “đôi khi” (Когда езжу, когда 
пешком хожу.); +) Trạng đại từ với ý nghĩa “khi 
nào đó” (Ты жил когда-нибудь на Севере?). 
Theo “Từ điển giải thích” của V.I. Dali và 
“Từ điển cấu tạo từ-giải thích tiếng Nga” của T.F. 
Efremova thì từ “когда” có thể mang chức năng 
của các từ loại sau: +) Đại từ nghi vấn: Когда 
(В какое время) ты придешь? +) Đại từ quan 
hệ: Была та смутная пора, когда (в какую 
эпоху?). Россия молодая...мужала с гением 
Петра. (Пушкин); +) Trạng từ không xác định 
(неопределенное наречие) diễn tả hành động 
xảy ra tại một thời điểm nào đó “Когда-нибудь”: 
Я все отдам за терпеливых Нас. Когда-
нибудь. Когда ты будешь тут.(Axtakhova); 
Đại từ không xác định khi có sự đối lập giữa 2 
câu hoặc 2 thành phần trong câu bằng cách lặp 
lại “когда-когда”: Когда можно, когда нельзя.
Theo “Từ điển các từ đồng âm khác nghĩa 
ngữ pháp tiếng Nga” thì các từ đồng âm khác 
nghĩa về mặt ngữ pháp là những từ thuộc về 
nhiều từ loại khác nhau mà mỗi một từ trong đó 
luôn kèm theo những đặc trưng về phong cách và 
ngữ pháp. Các tác giả từ điển đã đưa ra hệ thống 
ngữ liệu minh họa, đặc trưng cho hành chức của 
từ đồng âm khác nghĩa trong hoạt động lời nói. 
Theo đó, hai từ đồng âm về mặt ngữ pháp của từ 
“когда” có dạng như sau: 
– “когда” là trạng từ (Когда он придет? 
Неизвестно когда. Все это уже было когда-
то, но только не помню когда!) (L.Тоlxtoi).
 – “когда” là liên từ (Узнаю, верно, вышла 
ли, или когда выходит замуж, - подумал он 
(L.Тоlxtoi); Каждый раз, когда он проходил, 
Олеся встречала меня со своим привычным 
сдержанным достоимством (Кuprin); Когда 
Маргарита дошла до последних слов главы, 
наступило утро (Bulgakov).
 Tựu chung lại, tổ hợp từ đồng âm khác nghĩa 
của từ “когда” được liên kết bởi hàng loạt các từ 
đồng âm khác nghĩa về mặt chức năng như sau: 
“когда” với chức năng trạng từ, bao gồm: 
 1) Trạng từ không xác định (На берегу 
человек как человек, говорит, построит 
когда! (Viktor Axtafiev, Cá – Sa hoàng); “Мой 
дорогой, - написала, - я очень хотела бы 
тебя видеть, я была бы признательна тебе, 
если бы как-нибудь ко мне зашел, следовал 
35KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 08 - 7/2017
LÝ LUẬN NGÔN NGỮ v
ее адрес, все равно когда, днем или ночью...” 
(Gaito Gazdanov, Những con đường về đêm). 
“Когда” mang ý nghĩa không xác định về mặt 
thời gian trong câu trần thuật, câu nghi vấn và 
thường nằm ở cuối hoặc gần cuối câu (И сколько, 
и где, и когда угодно!) (Eduard Axadov, “Tình 
yêu tự do”). Trong trường hợp này “когда” luôn 
thực hiện chức năng cú pháp của trạng ngữ chỉ 
thời gian, đa phần một trạng đại từ đơn lẻ, hiếm 
khi nằm trong thành phần của các cụm từ không 
tách rời về mặt cú pháp. Khi hành chức trong câu 
nghi vấn “когда” mang ý nghĩa không xác định 
và không tham gia vào đặt câu hỏi. Trong các ví 
dụ dưới đây vấn đề nêu ra là có hay không có con 
người, sự vật hiện tượng mang yếu tố thời gian 
(Взойдешь ли ты когда, Свобода) (Fedor 
Tiutchev); (Посмотрите это, - обратилась 
она вдруг ко мне, в большом волнении 
развертывая письмо. – Видали ли вы когда 
что-нибудь похожее?) (F.M. Doxtoevxki). 
Trạng từ “когда” mang ý nghĩa không xác định 
trong các ví dụ trên thường không có tần suất sử 
dụng cao nhiều bởi bên cạnh đó còn có những trạng 
từ đặc trưng không xác định như “когда-то”, 
“когда-нибудь”, “когда-либо”, “кое-когда”.
2) Đại từ nghi vấn: theo cách sử dụng đại 
từ nghi vấn “когда” được xác định qua những 
đặc trưng sau: +) là thực từ; +) là thành phần 
của câu; +) mang ý nghĩa nghi vấn và là phương 
tiện để hình thành câu hỏi; +) mang ý nghĩa thời 
gian. 3) Đại từ quan hệ (thực hiện chức năng từ 
liên từ). Mặc dù cho đến đến thời điểm này có 
rất nhiều công trình nghiên cứu về nguyên tắc 
và phương pháp phân biệt liên từ và từ liên từ 
nhưng hoạt động lời nói chứng minh rằng không 
phải lúc nào cũng dễ dàng phân biệt được chúng. 
Ví dụ từ “когда” với vai trò là phương tiện liên 
kết đã gây ra không ít khó khăn trong thực tế sử 
dụng. Trong nhiều trường hợp từ “когда” khi 
kết hợp với tiểu từ бы(б) thì lại đóng vai trò là 
liên từ và thán từ (Всё это было бы смешно, 
Когда бы не было так грустно.(Lermontov).
2.2.2. Xét theo thang độ ngữ nghĩa
Qua việc thu thập và phân tích ngữ liệu 
chúng tôi nhận thấy các liên từ như “когда”, 
“потому что”, “если”, “чтобы” и .... có thể 
được coi là những phương tiện thể hiện các mối 
quan hệ giữa các tình huống giao tiếp. Trong 
đó, liên từ “когда” mang ý nghĩa điều kiện (А 
какая операция, когда (при каком условии?) 
человеку перевалило за шестьдесят!) (К. 
Pauxtovxki) và thời gian trong câu phức hợp 
phụ thuộc (Когда граф вернулся, Наташа 
неучтиво обрадовалась ему и заторопилась 
уезжать.) (L. Тоlxtoi). Vấn đề này được đề cập 
đến trong công trình nghiên cứu của tác giả S.A. 
Suvalova “Các mối quan hệ ngữ nghĩa giữa các 
thành phần trong câu phức và các phương thức 
biểu đạt mối quan hệ trên” (S.A. Suvalova, 1990).
 Theo tác giả S.A. Suvalova, trong ngôn ngữ 
có thể phân chia 4 ngữ nghĩa nền tảng để phản 
ánh mối quan hệ khác nhau giữa hai hoặc nhiều 
tình huống trong câu phức: 
1) Cùng tồn tại riêng lẻ; 
2) Nằm trong mối quan hệ thời gian; 
3) Mối quan hệ kết quả (nguyên nhân, điều 
kiện, mục đích); 
4) Mối quan hệ đối chiếu.
Về mặt tổng thể có thể có những tương quan 
thời gian trong các tình huống sau: 
(1) Trùng lặp về thời gian: a) Trùng lặp hoàn 
toàn về thời gian của các tình huống 1 và 2; b) 
Sự bắt đầu đồng thời của các tình huống 1 và 2; 
c) Sự kết thúc đồng thời của các tình huống 1 và 
2; d) Tình huống 2 diễn ra trên nền tình huống 
1; e) Tình huống 2 xuất hiện trên nền của tình 
huống 1 đang diễn ra và tiếp tục kéo dài sau khi 
kết thúc tình huống 1.
(2) Không trùng lặp về mặt thời gian: a) Sự kế 
tiếp “tiếp xúc”; b) Sự kế tiếp “có khoảng cách”. 
Trong số nhiều phương tiện liên kết thì “когда” 
là phương tiện biểu thị và xác định mối quan hệ 
thời gian ở dạng khái quát nhất. Như vậy, trong 
câu phức phụ thuộc từ “когда” biểu thị nhiều 
dạng quan hệ thời gian như: quan hệ đồng thời, 
quan hệ kế tiếp, toàn bộ các hiện tượng, đồng thời 
một phần và các sự kiện kế tiếp nhau; liên từ chỉ 
thời gian, bắt đầu mệnh đề phụ chỉ thời gian trong 
câu (Это было, когда ты был маленьким).
36 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 08 - 7/2017
v LÝ LUẬN NGÔN NGỮ
Cơ sở của mối quan hệ điều kiện trong câu 
phức hợp là: tình huống 1 sẽ là điều kiện để thực 
hiện tình huống 2 và cả hai tình huống bằng hình 
thức này hay hình thức khác đều có mối tương 
quan với nhau về mặt thời gian (Когда так, то 
я тебе отомцу).
3. KẾT LUẬN
Hiện nay, các nhà ngôn ngữ vẫn chưa có 
sự đồng thuận để đưa ra một quan điểm thống 
nhất về phân loại từ đồng âm khác nghĩa trong 
tiếng Nga. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu 
cho rằng từ đồng âm khác nghĩa là những từ có 
cách phát âm giống nhau nhưng ngữ nghĩa khác 
nhau và các từ đồng âm khác nghĩa về mặt chức 
năng thuộc từ loại khác nhau. Các từ đồng âm 
khác nghĩa của từ “когда” mang nhiều ý nghĩa 
khác nhau xét theo thang độ cấu trúc cũng như 
thang độ ngữ nghĩa. Điều đặc biệt ở đây đó là 
từ “когда” với chức năng phương tiện liên kết 
được sử dụng để thực hiện mối quan hệ giữa các 
thành phần vị ngữ trong câu phức, cụ thể là biểu 
thị mối quan hệ điều kiện và thời gian trong câu 
phức hợp phụ thuộc./.
Tài liệu tham khảo:
1. Абаев В.И. (1957), О подаче омонимов 
в словарях // Вопросы языкознания №3.
2. Ахманова О.С. (1957), Очерки по 
общей и русской лексикологии. М.:Изд-во 
Министерства просвещения РСФСР.
3. Бабайцева В.В. (2000), Явления 
переходности в грамматике русского языка: 
Моногр. – М.: Дрофа.
4. Виноградов В.В.( 1975), О 
грамматической омонимии в современном 
русском языке // Виноградов В.В., Избранные 
труды. Исследования по русской грамматике. 
– М.: Наука.
5. Ефремова Т.Ф. (2000), Новый толково-
словообразовательный словарь русского 
языка. М.: Русский язык.
6. Ожегов С.И. (2007), Словарь русского 
языка. М.: Оникс, Мир и Образование.
7. Ушаков Д.Н. (2008), Большой толковый 
словарь современного русского языка: 180000 
слов и словосочетаний. – М.: Альта-Принт.
8. Щерба Л.В. (1958), Избранные труды 
по языкознанию и фонетике. – Изд-во ЛГУ.
FUNCTIONS OF HOMONYMS OF “КОГДА” IN RUSSIAN 
 NGUYEN THE HUNG
Abstract: Homonyms are words that have the same pronunciation or the same articulation, 
but different in meanings. Russian linguists’ opinions on the classification of homonyms have 
yet to converge. The word “когда” is a highly-frequently used word in the Russian language.
Therefore, a study on the functions of homonyms of the word “когда” is greatly useful for both 
Russian language learners and linguists, for it would help them have a more adequate look into 
the phenomenon of homonyms in the Russian language, especially the semantic contents of the 
homonyms of the word “когда”.
Keywords: syntactic function, semantic function, functions in phrases and sentences, homonyms.
Received: 26/4/2017; Revised: 29/5/2017; Accepted for publication: 28/6/2017