Đối chiếu thanh điệu tiếng Hán và Tiếng Việt

Thanh 1 5 - 5 ( - ) + - - -
Thanh 2 3 - 5 ( / ) + - - -
Thanh 3 2 - 1 - 4 ( √ ) - + - +
Thanh 4 5 - 1 ( \ ) - - + -
Thanh nhẹ - ( ) - - - -
Bảng 2: Đặc điểm của thanh điệu tiếng Việt
STT Thanh điệu Độ cao Đặc điểm Ví dụ
1 Thanh ngang
( )
4-4 Cao và bằng, bắt đầu ở độ cao 4 sau đó giữ nguyên độ cao, 
hầu như không có sự thay đổi thăng giáng.
hoa lan, mênh 
mang...
2 Thanh huyền
( \ )
3-2 Giảm từ độ cao 3 xuống độ cao 2, đặc điểm của nó là giáng, 
nhưng giáng không quá nhanh.
mùa hè,
dài dòng...
3 Thanh hỏi
( ? )
2-1-3 Từ âm nửa thấp (độ cao 2) đầu tiên giáng xuống âm thấp (độ 
cao 1), sau đó tăng lên âm trung (độ cao 3). Đặc điểm của nó 
là không giữ nguyên độ cao, có thăng có giáng.
quả cảm, lải 
nhải...
4 Thanh ngã
( ~ )
3-1-4 Từ âm trung (độ cao 3) giáng xuống âm thấp (độ cao 1), rồi 
lại tăng lên âm nửa cao (độ cao 4). Đặc điểm của nó là có 
thăng có giáng.
ngã, lững 
thững...
5 Thanh sắc
( / )
4-5 Từ âm nửa cao (độ cao 4) tăng lên âm cao (độ cao 5). Đặc 
điểm của nó là “thăng”.
gió mát, ướt 
át...
6 Thanh nặng
( . )
2-2-1 Bắt đầu không cao, từ âm nửa thấp (độ cao 2) giữ nguyên, sau 
đó giáng xuống âm thấp (độ cao 1).
động vật, thực 
dụng...
58 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 17 (01/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY 
2 Tiếng Việt
Thanh ngang 4 - 4 ( ) + - - -
Thanh huyền 3 - 2 ( \ ) - - + -
Thanh hỏi 2 -1- 3 ( ? ) - - + -
Thanh ngã 3 -1 - 4 ( ~ ) + - - -
Thanh sắc 4 - 5 ( / ) + - - -
Thanh nặng 2 - 2- 1 ( . ) - - + -
3.2. Đối chiếu cụ thể thanh điệu tiếng Hán 
và tiếng Việt
Trên đây là sự so sánh khái quát bề ngoài giữa 
thanh điệu tiếng Hán và tiếng Việt. Trên thực tế, 
bốn thanh điệu của tiếng Hán và sáu thanh điệu của 
tiếng Việt từng cặp có sự tương đồng và khác biệt. 
Sinh viên Việt Nam khi học ngữ âm tiếng Hán, rất 
dễ Việt hoá các thanh điệu tiếng Hán trong quá 
trình phát âm. Đặc biệt có một số sinh viên không 
thể phân biệt rõ được sự khác nhau giữa các cặp 
thanh điệu tương đối tương đồng trong hai ngôn 
ngữ, từ đó dẫn đến việc lấy luôn thanh điệu tiếng 
Việt làm chuẩn để mô phỏng thanh điệu tiếng Hán. 
Kết quả là phát âm không chuẩn thanh điệu tiếng 
Hán, đọc thành một loại “thanh điệu biến thể” (có 
nghĩa là không phải là thanh điệu tiếng Việt cũng 
không phải là thanh điệu tiếng Hán), thanh điệu trở 
thành điểm khó trong giảng dạy và học tập ngữ âm 
tiếng Hán. Để giúp người học dễ dàng phân biệt 
cũng như nắm vững từng thanh điệu trong tiếng 
Hán, chúng tôi tiến hành so sánh, đối chiếu cụ thể 
những cặp thanh điệu dễ bị nhầm lẫn trong tiếng 
Hán và tiếng Việt.
3.2.1. Thanh 1 của tiếng Hán và thanh ngang 
của tiếng Việt
Thanh 1 (âm bình) của tiếng Hán và thanh 
ngang của tiếng Việt đều thuộc loại thanh cao, 
khi phát âm đều phải giữ nguyên độ cao bình 
ổn, không thăng không giáng. Độ cao của thanh 
1 tiếng Hán giữ nguyên ở mức 5-5, độ cao thanh 
ngang trong tiếng Việt là 4- 4. Điều này thể hiện 
vị trí âm cao của thanh 1 trong tiếng Hán cao hơn 
vị trí của thanh ngang trong tiếng Việt. (Hình 3).
Hình 3: Thanh 1 của tiếng Hán và thanh ngang 
của tiếng Việt
3.2.2. Thanh 2 của tiếng Hán và thanh sắc 
của tiếng Việt
Thanh 2 của tiếng Hán và thanh sắc của tiếng 
Việt về cơ bản là giống nhau. Đặc điểm của chúng 
đều là “thăng”. Chỉ có điều thanh 2 của tiếng Hán 
tăng từ âm trung lên âm cao (tức là từ độ cao 3 
lên độ cao 5); còn thanh sắc trong tiếng Việt tăng 
từ âm nửa cao lên âm cao (tức là từ độ cao 4 lên 
độ cao 5). Điểm bắt đầu phát âm của 2 thanh có 
sự khác nhau như vậy. Khi phát âm, độ dài âm 
của thanh 2 trong tiếng Hán có hơi dài hơn độ dài 
thanh sắc trong tiếng Việt. Những điểm khác biệt 
nhỏ này, tuy chưa đủ để phân biệt rõ ràng hai thanh 
điệu này với nhau, nhưng cũng cần chú ý, tránh 
hiện tượng mặc định thanh 2 của tiếng Hán phát 
âm giống hoàn toàn thanh sắc trong tiếng Việt, như 
vậy phát âm sẽ không chuẩn. (xem hình 4).
3.2.3. Thanh 3 trong tiếng Hán và thanh hỏi 
trong tiếng Việt
Đặc điểm của thanh 3 trong tiếng Hán và thanh 
hỏi trong tiếng Việt đều có sự thăng giáng, cụ thể là 
59KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 17 (01/2019)
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
giáng trước thăng sau. Nhưng thanh 3 trong tiếng 
Hán là giáng từ âm nửa thấp rồi xuống âm thấp rồi 
lại tăng lên âm nửa cao. Còn thanh hỏi trong tiếng 
Việt, đầu tiên cũng giáng từ âm nửa thấp xuống âm 
thấp rồi tăng lên âm trung. Như vậy hai thanh này 
tương đối giống nhau nên rất dễ nhầm lẫn.
Thanh 3 của tiếng Hán đối với sinh viên Việt 
Nam, tuy không khó phát âm, thậm chí còn đơn 
giản, nhưng muốn phát âm chuẩn những âm tiết 
mang thanh 3 lại không đơn giản chút nào. Khi 
sinh viên người Việt phát âm thanh điệu này, 
thường phát âm thành thanh hỏi trong tiếng Việt. 
Thực ra 2 âm này có sự khác nhau về độ cao. Âm 
vực của thanh 3 trong tiếng Hán tương đối cao, 
còn thanh hỏi trong tiếng Việt lại thuộc âm vực 
thấp, kết thúc của nó không cao cũng không thấp. 
Nếu bạn phát âm chuẩn từ “nỉ” của tiếng Việt và từ 
“nĭ” trong tiếng Hán, bạn sẽ thấy rõ sự khác nhau 
giữa chúng.
3.2.4. Thanh 4 của tiếng Hán và thanh ngang, 
thanh nặng trong tiếng Việt
Thanh 4 trong tiếng Hán được coi là thanh 
khó phát âm nhất. Nó là thanh điệu thuộc âm vực 
thấp. Trong hệ thống thanh điệu tiếng Việt không 
có thanh điệu nào tương đồng với nó. Cho nên khi 
phát âm, đại đa số sinh viên Việt Nam đều phát âm 
thành thanh ngang trong tiếng Việt. Ví dụ: phát âm 
từ “hàn” trong tiếng Hán thành “khan” trong tiếng 
Việt, hoặc “fù” trong tiếng Hán thành “phu” trong 
tiếng Việt... Có sinh viên lại phát âm thành thanh 
nặng trong tiếng Việt. Ví dụ: phát âm từ “niàn” 
trong tiếng Hán thành từ “nẹn” trong tiếng Việt, 
hoặc từ “xià” trong tiếng Hán thành từ “xịa” trong 
tiếng Việt...
Trong thực tế, thanh 4 của tiếng Hán giáng từ 
độ cao nhất (5) xuống độ cao thấp nhất (1), từ đầu 
đến cuối là giáng thanh. So với nó, thanh không 
của tiếng Việt toàn bộ ở mức âm cao, lại không có 
sự thăng giáng, từ đầu đến cuối giữ nguyên độ cao. 
Phát âm thanh không trong tiếng Việt và thanh 4 
trong tiếng Hán, nghe ra, sẽ thấy thanh sau uyển 
chuyển hơn thanh trước (Vì thanh sau khi phát âm 
sẽ cảm nhận rõ có sự biến đổi theo hướng giáng 
xuống). Còn thanh nặng trong tiếng Việt? So với 
thanh 4 của tiếng Hán, tuy cả hai thanh đều thuộc 
âm thấp, nhưng điểm bắt đầu không giống nhau. 
Điểm bắt đầu trong tiếng Hán rất cao, từ độ cao 
5 giáng xuống 1, tốc độ giáng nhanh. Còn thanh 
nặng trong tiếng Việt bắt đầu từ điểm tương đối 
thấp (độ cao 2), lại giữ nguyên một lúc mới giáng 
xuống độ cao thấp nhất (độ cao 1).
Hình 4: Thanh 2 của tiếng Hán và thanh sắc 
của tiếng Việt
Hình 5: Thanh 3 trong tiếng Hán và thanh hỏi 
trong tiếng Việt
Hình 6: Thanh 4 của tiếng Hán và thanh không, 
thanh nặng trong tiếng Việt
60 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 17 (01/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY 
3.2.5. Thanh nhẹ của tiếng Hán và thanh 
nặng của tiếng Việt
Về thanh nhẹ của tiếng Hán, tuy không được 
xem là một thanh cơ bản, nhưng chúng ta không 
thể phát âm một cách tuỳ tiện. Trong giao tiếp cũng 
cần phát âm một cách chuẩn xác. Khi sinh viên 
Việt Nam học thanh nhẹ, thường mô phỏng phát 
âm của nó theo thanh nặng trong tiếng Việt. Ví 
dụ phát âm âm tiết “zi” trong từ “hànzi” thành âm 
tiết “chự” trong tiếng Việt. Đặc điểm nổi bật của 
thanh nhẹ tiếng Hán là vừa nhẹ vừa ngắn, đọc cũng 
không được rõ ràng lắm. Mà so với nó, thanh nặng 
của tiếng Việt phát âm vừa nặng vừa rất rõ ràng.
4. KẾT LUẬN
Căn cứ vào đặc điểm của từng thanh điệu 
trong tiếng Hán và tiếng Việt, thông qua những 
cặp thanh điệu dễ bị nhầm lẫn của hai ngôn ngữ, 
sau khi tiến hành so sánh đối chiếu, chúng tôi nhận 
thấy thanh điệu trong tiếng Hán và tiếng Việt có 
nhiều điểm tương đồng, cả hai ngôn ngữ đều có 
âm cao, âm bán cao và âm thấp; bốn thanh điệu 
cơ bản trong tiếng Hán và thanh nhẹ đều không có 
trong hệ thống thanh điệu tiếng Việt. Nhưng chúng 
có rất nhiều điểm tương đồng, như thanh 2 của 
tiếng Hán và thanh sắc của tiếng Việt hay thanh 1 
của tiếng Hán và thanh ngang của tiếng Việt đều 
là những cặp thanh về cơ bản giống nhiều, khác 
biệt ít. Ngoài ra còn một số điểm khác biệt. Xét về 
số lượng thanh điệu trong tiếng Hán ít hơn thanh 
điệu trong tiếng Việt. Xét về độ cao, các thanh 
điệu trong tiếng Hán có độ cao cao hơn hẳn thanh 
điệu tiếng Việt, hiện tượng biến điệu cũng phức 
tạp hơn./.
Chú thích: 
1.朱晓农，阮廷贤（2014），“越南语三域八
调：语音性质和音法类型”，民族语文，第6期，第
3-17页。
Tài liệu tham khảo:
Vũ Thị Ân (2015), Giáo trình tiếng Việt, Tập 1, Ngữ âm - Từ 
vựng, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
Dương Ký Châu, (biên dịch Trần Thị Thanh Liêm, 2014), 
Giáo Trình Hán ngữ, tập 1, quyển thượng, NXB Đại học 
Quốc gia Hà Nội.
Bùi Minh Toán, Đặng Thị Lanh (2006), Tiếng Việt đại cương 
- Ngữ âm, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.
Đoàn Thiện Thuật (chủ biên, 2000), Ngữ âm tiếng Việt, NXB 
Đại học Quốc gia Hà Nội.
Đoàn Thiện Thuật (chủ biên, 2004), Tiếng Việt (Sách dành 
cho người nước ngoài), trình độ A, tập 1, NXB Đại học 
Quốc gia Hà Nội.
A CONTRASTIVE ANALYSIS OF CHINESE AND VIETNAMESE TONES
VI THI HOA
Abstract: Tone is the use of pitch in one syllable to distinguish meaning. Chinese and Vietnamese 
are tonal languages: while Vietnamese consists of six tones, Chinese have only four tones. 
Although both Chinese and Vietnamese are tonal languages, their tone systems differ from each 
other in some ways. Therefore, learners of Chinese are likely to be influenced by their mother 
tongue (Vietnamese) when they deal with Chinese tones. Specifically, they tend to “Vietnamize” 
Chinese tones. Based on the features of the two tone systems and the confusing pairs of tones in 
the two languages, this paper aims at comparing and contrasting the two tone systems to identify 
similarities and differences to enhance Chinese teaching and learning quality.
Keywords: tones, contrastive analysis, Chinese
Received: 24/7/2018; Revised: 25/8/2018; Accepted: 20/12/2018